Waarom elektriciteit net als gas inmiddels ook schreeuwend duur is (2024)

In totaal wordt een kleine 40 procent van onze stroom geproduceerd met aardgas. Dat is een aanzienlijk deel, maar te weinig om de forse stijging van de stroomprijs sinds het begin van dit jaar te verklaren, zou je denken.Onze elektriciteit wordt verder opgewekt met onder meer steenkool, biomassa, zon en wind en we hebben ook nog een beetje kernenergie.

Vijf vragen aan Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool in Groningen.

1. Waarom gebruiken we überhaupt nog gas als het zo duur is?

Zeker met de huidige gasprijzen zijn op gasgestookte centrales op dit moment veel duurder om stroom mee op te wekken dan elektriciteitscentrales die op steenkool draaien. Daardoor wordt nu zo veel mogelijk met kolencentrales gewerkt. Ook wordt ingezet op zonne- en windenergie.

Als er op een bepaald moment meer vraag is naar elektriciteit dan bovengenoemde bronnen kunnen produceren, dan moeten er toch gascentrales worden ingezet. Dat gebeurt pas als de elektriciteitsprijs zo hoog is dat het voor de eigenaren van de gascentrales aantrekkelijk is, vertelt Visser.

"Dus als de inkomsten uit stroomverkoop hoger zijn dan de kosten die ze moeten maken om aardgas en CO2-rechten te kopen. Want als de stroomprijs lager zou zijn, dan zouden ze met hun gascentrales verlies lijden en dat doen ze natuurlijk niet", legt Visser uit.

2. Waarom weegt de gasprijs zo zwaar op die van elektriciteit?

Dat komt doordat 20 jaar geleden is besloten de Europese elektriciteitsmarkt vrij te geven. De prijs voor energie wordt sindsdien bepaald door vraag en aanbod tussen leveranciers en gebruikers. Het gevolg van dit systeem is dat de producent van het laatste beetje elektriciteit dat nodig is om aan alle vraag te voldoen, de prijs voor de hele markt bepaalt, legt Visser uit.

En in de praktijk wordt dit laatste beetje bijna altijd opgewekt met gascentrales, omdat die het duurste zijn om in te zetten en dus als laatste worden aangezet. Het laten draaien van een gascentrale (heel duur op dit moment) bepaalt dus de elektriciteitsprijs, aldus Visser.

Stel dat kolen de meest dure methode zijn om elektriciteit op te wekken, dan zou de kolenprijs de elektriciteitsprijs bepalen. Want dan zouden kolencentrales als laatste worden bijgeschakeld om het laatste gevraagde beetje energie op te wekken.

In de video hieronder legt Roland Koopman het ook nog even haarfijn aan je uit:

✕

3.Kan de elektriciteitsprijs losgekoppeld worden?

Dat kan wel, maar er is 20 jaar geleden afgesproken dat we in Europa een vrije energiemarkt hebben, waarop in principe alle stroombedrijven elektriciteit mogen produceren en verhandelen. Bij zo'n markt hoort één elektriciteitsprijs, aldus Visser. "Je kunt wel een systeem bedenken waarbij er verschillende elektriciteitsprijzen zijn, maar dat wordt dan wel ingewikkeld."

"We zijn wel 20 jaar bezig geweest het huidige systeem met vrije marktprijzen vorm te geven. Dat kun je niet zomaar veranderen als de uitkomst je niet aan staat. Je zult dan ook weer andere regels moeten invoeren. Wat dat allemaal betekent is nu niet te overzien. Toch begrijp ik de wens van overheden wel, want dat dit het resultaat zou zijn van ons streven naar een vrije markt, had bijna niemand ooit verwacht", zegt Visser.

In deze video zie je hoe Poetin Europa steeds verder afknijpt:

✕

4. Waarom drukken zonne- en windenergie de stroomprijs niet?

Als een windmolen- of zonnepark er eenmaal staat, dan zijn de kosten om elektriciteit op te wekken met die windmolens of zonnepanelen bijzonder laag. De wind en zon die je nodig hebt zijn immers gratis.

Wind en zon drukken dan ook de gascentrales uit de markt, aldus Visser. "Dat doen ze nu ook al, maar omdat het aandeel wind en zon nog relatief gering is, en de gasprijs zo hoog is, zie je dat als consument nog niet goed terug. Maar dat gaat veranderen."

Zo zijn er dit jaar al heel wat dagen in het weekend geweest, waarop er minder vraag was naar elektriciteit en er (overdag) zoveel zonne- en windenergie werd opgewekt dat alle gas- en kolencentrales uit de markt werden gedrukt, aldus Visser.

Destroomprijs is dan tijdelijk even nulof zelfs negatief. Een zonnepaneel kun je thuis immers moeilijk uitzetten en de opgewekte elektriciteit moet ergens naar toe. Bovendien zijn er veel gesubsideerde parken en als je die uit zet, produceer je niets en loop je subsidie mis, zegt hij.

In onderstaande video zie je of het handig is om je huis te verwarmen met infraroodpanelen:

✕

5. Waarom bouwen we dan niet nog veel meer windmolens en windparken?

Elektriciteitsbedrijven zullen nu ze mooie winsten maken op zon en wind zeker meer windmolens en zonneparken willen bouwen, maar het wordt grotendeels door de overheid bepaald waar dat mag, wanneer dat mag en hoe groot die parken worden. Je kunt niet zomaar ergens een windmolen neerzetten.

Met vergunningen ben je al snel vijf tot zeven jaar bezig, legt Visser uit. "Met de tiengigawatt aan extra wind op zee, die door de overheid is aangekondigd, zijn we zelfs wel tien jaar bezig", verwacht hij.

✕